Stedelijk afwegen om lokale kansen te benutten in Enschede
Woningcorporatie Domijn, gemeente Enschede en andere corporaties in de stad werken vanuit het uitgangspunt om gezamenlijk te investeren in de wijk. De corporaties analyseren samen met de gemeente wat de Enschedese wijken nodig hebben. Dit gebeurt op wijk- en op stadsniveau. Het geeft een goed beeld van de urgente en kansrijke investeringen in de Enschedese wijken. Henri Lammers (relatiebeheerder Domijn) en Lucas Fransen (manager wonen) laten aan de hand van het Twekkelerveld in Enschede zien hoe Domijn werkt aan de leefbaarheid in de Enschede wijken door gezamenlijk met samenwerkingspartners te investeren in op kansrijke thema's zoals ontmoeting en sociaal beheer.
Voor het samenwerkingsproces is het volgens relatiebeheerder Henri Lammers van Domijn, noodzakelijk dat de partijen vertrouwen hebben in elkaar en elkaar weten te vinden. Het is belangrijk dat partijen bereid zijn elkaar ruimte te geven. De gemeente Enschede betrok de vijf woningcorporaties en de huurdersorganisaties uit Enschede bij het opstellen van de woonvisie. Maandelijks komen zij als kerngroep bij elkaar en praten ze over alle ontwikkelingen in de wijken.
Zo is de Stedelijke Investeringsafweging (SIA) ontstaan vanuit de constatering dat te weinig gezamenlijk zicht was op ontwikkelingen in wijken en buurten. De SIA is een instrument om inzicht te geven in welke wijken zich de grootste urgenties (opgaven) en potenties (investeringskansen) voordoen om initiatieven van verschillende partijen te koppelen. Waar liggen de mogelijkheden van synergie tussen de investeringen? Wat zijn gebiedskwaliteiten en -voorzieningen? Welke problemen vragen om concrete oplossingen? De informatie uit de wijken en buurten wordt omgezet in overzichtelijke kaarten en afwegingstool, dat helpt bij het maken van de afwegingen. De prioritering van wijken en opgaven is het hoofddoel van de Stedelijke Investeringsafweging. Uit de SIA volgt een advies welke wijken aangepakt kunnen worden. Ook laat het de mogelijkheden zien om budget en mankracht van gemeente en andere partijen met elkaar te verbinden.
Van de SIA naar DIA in de wijk
In kwetsbare wijken met relatief veel corporatiebezit liggen de meeste kansen voor een brede, integrale aanpak; voor deze gebieden wordt een Dynamische Investeringsagenda (DIA) opgesteld. De SIA adviseert voor welke buurten een DIA moet worden uitgevoerd en in welke volgorde. De DIA heeft als doel het bundelen van investeringsbudgetten van de betrokken partijen (gemeente, woningcorporaties, netbeheerders, etc.) voor stedelijke vernieuwing voor de middellange termijn (5-10 jaar). Ook zorgt het voor minder overlast voor inwoners en ondernemers wanneer opgaven gelijktijdig worden opgepakt. Hiervoor zijn integrale plannen nodig, die vanaf het begin door de partijen samen gemaakt worden. “We wegen constant af of het verstandig is om gezamenlijk of individueel aan de slag te gaan. Hierdoor is het onderlinge vertrouwen tussen de partijen gegroeid”, aldus Lucas Fransen, manager wonen.
Sinds 2018 is het intensieve meerjarige samenwerkingsproces van start gegaan. Domijn is actief met het werken met de DIA in de wijken Twekkelerveld en De Posten. Twekkelerveld is de eerste wijk waar de gemeente samen met de corporaties De Woonplaats, Domijn en Ons Huis is gestart met deze pragmatische aanpak op basis van de DIA-werkwijze.
Samenwerking en prestatieafspraken
Dankzij de SIA, DIA en de prestatieafspraken zijn de contacten tussen de partijen verbeterd. “Een succesvol resultaat van de samenwerking is te zien bij de wijkteams. Deze teams sluiten zo veel mogelijk aan bij partners uit de jeugdzorg, schuldsanering en maatschappelijk werk. In het programma WoonStap gaan de onafhankelijke hulpverleners van de wijkteams samen met de wijkregisseurs actief in gesprek met de hulpbehoevenden. Zij kijken naar wat de persoon nodig heeft en stellen een plan op. Dit is niet alleen een plan die gaat over financiën, maar dit kan ook een plan zijn om van een verslaving af te komen. Zo wordt er vanuit de zorg een persoonlijk zorgplan voor zorgbehoevenden opgesteld, hierbij wordt ook gekeken naar hoe de hulpbehoevende het beste kan wonen. Dankzij dit zorgplan levert de corporatie maatwerk aan bijzondere doelgroepen: “Mooi om te zien is dat maar weinig mensen een terugval hebben", licht Lammers toe. “En indien er een terugval plaatsvindt, dan staat de hulp altijd paraat, ook jaren na onze begeleiding.”
In kwetsbare wijken met relatief veel corporatiebezit liggen de meeste kansen voor een brede, integrale aanpak.
Via de bewonersorganisaties en het verzamelen van sociaaleconomische data, krijgen de betrokken partijen informatie over de leefbaarheid in de wijk. De prestatieafspraken leggen de samenwerkingen en data-uitwisseling vast. “Je moet natuurlijk integer omgaan met deze gegevens”, legt manager Wonen Lucas Fransen uit. “Daarom sluiten we ook convenanten af om duidelijk af te spreken wie er wel of niet bij de data mogen. Bovendien is de data niet tot op persoonsniveau te herleiden."
Uit de data blijkt dat de wijken met veel corporatiebezit in Enschede voor een aantal grote uitdagingen staan. Zo heersen er grote gezondheidsproblemen in de wijk (eenzaamheid, overgewicht en armoede). Daarnaast moeten de wijken klimaatproof worden. “Bij ieder knelpunt zoeken we een kans in de wijk om een probleem op te pakken”, stelt Lucas Fransen, manager wonen bij Domijn. “We proberen hierbij zo veel mogelijk bestaande activiteiten te benutten en die te versterken, zoals de voetbalvereniging.”
Door sociale en fysieke verbindingen te leggen tussen de twee wijken werk je ook aan leefbaarheid. Zo kan je bijvoorbeeld ook eenzaamheid onder studenten aanpakken.
Verder werkt de woningcorporatie aan de bekendheid van Huis van de Wijk, een buurthuis met mogelijkheden om te biljarten en een kop koffie te drinken. Daarnaast heeft het buurthuis een kinderopvang en een bibliotheek. Ook hier liggen nieuwe kansen om mensen bij elkaar te brengen, aldus Fransen. Bij de afgelopen verkiezingen was hier een stemlocatie, zodat iedereen in de wijk kennis kon maken met het buurthuis. Zo laten we mensen kennis maken het Huis van de Wijk om elkaar daar vaker te ontmoeten en gebruik te maken van de kinderopvang en de bibliotheek."
Kijk wat er in de wijk gebeurt en benut wat er al is
Uit wijkonderzoek in Twekkelerveld blijkt dat veel mensen niet tevreden zijn met hun huidige situatie en/of te maken hebben met gezondheidsproblemen: 46% van de deelnemers heeft te maken met eenzaamheid, 53% heeft overgewicht en 30% heeft moeite met rondkomen binnen het beschikbare huishoudinkomen. Ondanks deze cijfers zijn er in Twekkelerveld genoeg kansen om het welzijn van de bewoners te verbeteren. Zo is er in Twekkelerveld een ontzettend rijk verenigingsleven. De voetbalvereniging is een soort ontmoetingscentrum voor de hele buurt, waarbij kinderen ook welkom zijn. “Dit is dus dé plek voor buurtbewoners om te bewegen en elkaar te ontmoeten, omdat het lukt om mensen naar deze locatie te krijgen. Door dit te stimuleren willen we het welzijn van de bewoners van Twekkelerveld verbeteren”, aldus Fransen.
Leefbaarheid gaat verder dan het wijkniveau
Wanneer het over aantrekkelijkheid van de wijk gaat, zijn mensen volgens Lammers snel geneigd alleen naar het gebied zelf te kijken. ”Soms ligt de kans in het gebied ernaast, zoals in Twekkelerveld. De wijk, door een autoweg losgekoppeld van een universiteitscampus, is een unieke kans om studenten te binden aan de stad Enschede!” stelt Fransen. Hij vult aan: “We verbinden sociale activiteiten en voorzieningen, onder meer door het gebruik van het zwembad op de campus gratis te maken voor kinderen uit Twekkelerveld. In Twekkelerveld worden ook voorzieningen toegevoegd waar studenten gebruik van kunnen maken. Door sociale en fysieke verbindingen te leggen tussen de twee wijken werk je ook aan leefbaarheid. Zo kan je bijvoorbeeld ook eenzaamheid onder studenten aanpakken.”
Tips van Domijn over prestatieafspraken en leefbaarheid
- Maak leefbaarheid concreet door data te verzamelen over het gebied. “In de prestatieafspraken wordt vastgelegd dat data nodig is om te kunnen werken aan de leefbaarheid", legt Lammers uit.
- Voorkom dat prestatieafspraken leiden tot politieke onderhandelingen “Het is belangrijk om met de partijen de spelregels vast te leggen en te kijken naar de processen", waarschuwt Lammers.
- Maak prestatieafspraken op de grote lijnen. Lammers sluit af: “Het bod in Enschede bestaat uit een A4’tje op basis van actuele inzichten. Wij gaan geen grote begrotingen opsturen. De begroting ontstaat gezamenlijk. Ieder jaar kijk je terug op de voorgaande jaren, dankzij de heldere procesafspraken gaat het gaat uiteindelijk vooral over de grote lijnen. Als er nieuwe ontwikkelingen zijn dan maak je daar een speerpunt van.”