Bouwen voor gezondheid
De komende drie jaar draagt zorgverzekeraar De Friesland via de gelijknamige stichting 600 duizend euro bij aan het programma Leeuwarden Oost. Doel is een betere gezondheid en het voorkomen van gezondheidsproblemen voor bewoners in het kwetsbare stedelijke gebied. Hoe zorg je bij gebiedsontwikkeling voor een gezonde leefomgeving?
‘Geen overwinning zonder strijd!’ prijkt op een bord boven de deur bij het Cambuurstadion. Woningen en veel ruimte voor groen en bewegen komen op de plek van het huidige Cambuurstadion en de trainingsvelden in Leeuwarden Oost. Het stadiongebied, waar het zo vaak bruist en kolkt, gaat plaatsmaken voor een mix aan woningen voor een meer gemengde wijk. Op de plek van het oude voetbalveld komt een zogeheten skills garden: ruimte om te ontmoeten, te bewegen en te sporten en het leren van vaardigheden– skills.
Gelijktijdig investeren in zowel de fysieke leefomgeving (bouwen) als het sociaal en veiligheidsdomein moet bijdragen aan meer leefbaarheid en veiligheid in Leeuwarden Oost. Het gebied dat bestaat uit vijf buurten is een van de twintig kwetsbare gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). De wrange cijfers worden al jaren opgedreund door bestuurders: mensen in kwetsbare wijken leven zo’n zeven jaar korter en vijftien jaar lang in een minder goede gezondheid. Eenzaamheid, armoede en criminaliteit zijn er oververtegenwoordigd.
Leeuwarden Oost vormt daarop geen uitzondering. De arbeidsparticipatie is laag (58 procent tegenover 69 procent landelijk) en het aantal mensen in de bijstand is ruim drie keer hoger dan landelijk. Van de jongeren heeft bijna een vijfde geen startkwalificatie. Ruim een kwart van de bewoners rookt. Ook is er relatief veel criminaliteit: het aandeel bewoners dat te maken heeft met een misdrijf, of een high impact crime, is groter dan gemiddeld in Nederland. (Bron: zichtopwijken.nl)
Hardnekkige problemen oplossen
"De problemen in Leeuwarden Oost zijn hardnekkig en worden van generatie op generatie doorgegeven", vertelt Marloes Schreur, programmadirecteur van Leeuwarden Oost. "Werkloosheid is soms al generaties lang aanwezig. Deze kinderen hebben hun ouders bij wijze van spreken nog nooit naar het werk zien gaan." Net als de 20 andere kwetsbare stedelijke gebieden verbonden aan het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid gaat Leeuwarden Oost voor een langjarige aanpak van twintig jaar om de problemen te doorbreken.
Vanuit het programmabureau, waar naast de gemeente ook lokale partners en bewoners bij zijn aangesloten, geeft Schreur leiding aan het programmateam. "We willen dicht bij de bewoners zijn", vertelt ze. Haar missie is helder: "Iedereen in Leeuwarden Oost moet er fijn kunnen wonen, met een goede opleiding en inkomen en in een goede gezondheid."
Skills garden op het huidige Cambuurterrein is een mooi voorbeeld van zo’n project waarbij wordt geïnvesteerd in meerdere domeinen. "Veel groen en een goed activiteitenprogramma voor iedereen moeten gaan zorgen voor een veiligere leefomgeving, meer gezondheid en meer kansen om te leren en werken voor bewoners", vertelt Schreur. "Zo is er het plan om bewoners op te leiden tot sportcoach en beheerder in skills garden. Vervolgens koppelen we de initiatieven in skills garden aan participatie en werk; dat is de samenhangende aanpak waar we voor gaan." Bewoners worden intensief betrokken bij het ontwerp en de invulling van skills garden, waarbij het ‘Cambuurgevoel’ behouden blijft.
'Veel groen en een goed activiteitenprogramma voor iedereen moeten gaan zorgen voor een veiligere leefomgeving, meer gezondheid en meer kansen om te leren en werken voor bewoners'
Stichting De Friesland
Bijzonder is dat bij de herontwikkeling van het stadiongebied al rekening wordt gehouden met de ontwikkeling van skills garden. Meestal zijn het fysieke en sociaal domein gescheiden werelden. Ook bijzonder is dat zorgverzekeraar De Friesland via een stichting de komende drie jaar 600 duizend euro investeert in Leeuwarden Oost. Een deel daarvan is bestemd voor de ontwikkeling van skills garden.
"Het sprak het bestuur van de Stichting De Friesland aan dat het programma goed aansluit bij gezondheid, vitaliteit en preventie voor een kwetsbare groep en voor een lange looptijd", zegt Nynke van der Meulen, manager Strategie en Propositie bij De Friesland en tevens bestuurslid van Leeuwarden Oost. "De 600 duizend euro is afkomstig uit Stichting De Friesland. Hiermee financieren we innovatieve projecten en programma’s op het gebied van preventie, vitaliteit en zelfredzaamheid in Leeuwarden Oost. Binnen de basisverzekering hebben we namelijk beperkte mogelijkheden om te investeren in preventie."
"De stichting zet zich in voor het algemeen belang en staat los van premiegeld", vervolgt Van der Meulen. "Investeren in gezondheid en een gezonde leefomgeving doen op de langere termijn het beroep op de zorg dalen, doordat mensen minder of minder zware gezondheidsklachten ontwikkelen." Schreur is enthousiast: "Het is uniek dat we samen met Stichting De Friesland investeren in preventie. Dat helpt enorm om de kwaliteit van leven te verbeteren."
Scoren voor Gezondheid en Gezinslab
Skills garden is niet het enige initiatief waarin Stichting De Friesland investeert in Leeuwarden Oost. Zo is er ook geld voor de projecten Scoren voor Gezondheid en het Gezinslab. In het project Scoren voor Gezondheid worden schoolkinderen in Leeuwarden Oost gestimuleerd om vaker te bewegen en gezond te eten. Zo leren ze verschillende sporten en talenten ontdekken. Ook voetballers van Cambuur en andere sporters dragen bij aan Scoren voor Gezondheid om kinderen te inspireren tot meer bewegen. Dat is hard nodig, want veel kinderen in Leeuwarden Oost hebben geen goede motorische ontwikkeling.
Het Gezinslab richt zich op zijn beurt op het wegnemen van achterliggende oorzaken van gezondheidsproblemen zoals stress, schulden, werkloosheid of een ongezonde leefstijl. Dankzij de deelname van Stichting De Friesland aan Gezinslab kan dBieb cursussen aangbieden op het gebied van een gezonde leefstijl en gezonde voeding.
'Binnen de basisverzekering hebben we namelijk beperkte mogelijkheden om te investeren in preventie'
Samenwerken aan preventie
Gemeenschappelijke deler is ook in deze projecten de focus op het voorkomen van gezondheidsschade. Samenwerken aan preventie binnen het sociaal domein is overigens niet nieuw voor De Friesland, haast Van der Meulen zich te zeggen. "We werken vanaf 2016 samen met onder andere de gemeenten en de GGD op het gebied van preventie. De Friesland is een regionale zorgverzekeraar, we zijn 200 jaar geleden begonnen in Leeuwarden. Zestig procent van de Friese bevolking is klant bij De Friesland. We zitten goed in onze lokale netwerken."
De samenwerking tussen Leeuwarden Oost en Stichting De Friesland kwam dan ook niet uit de lucht vallen. "We werkten vanuit de gemeente bijvoorbeeld al verschillende jaren samen met De Friesland binnen de City Deal Eenvoudig Maatwerk", vertelt Schreur. Leeuwarden begon met maatwerk in 2016 in de stadswijk Oud Oost. Op basis van data werd inzichtelijk gemaakt welke huishoudens meerdere voorzieningen tegelijk hadden. Wanneer de problemen terug te voeren waren op een gezondheidsprobleem of een betalingsachterstand voor de zorgverzekering dacht De Friesland mee.
"Oplossingen die buiten de basisverzekering vielen, betaalden we uit een gezamenlijk maatwerkbudget", aldus Scheur. Het bekendste voorbeeld hiervan is de hulphond voor een meisje met anorexia. De Friesland en de gemeente vergoedden de kosten voor de training van de hond uit het gezamenlijke maatwerkbudget. Het meisje was minder verdrietig, at weer en ging weer naar school, vertelde haar moeder destijds.
Doorbouwen
"Vanuit de ervaring binnen de City Deal Eenvoudig Maatwerk zijn we met De Friesland gaan doorbouwen in het kader van het grootschaligere Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid", vervolgt Schreur. "Alles draait daarbij om mensen perspectief bieden door zowel een fysiek betere leefsituatie als een betere uitgangspositie in het leven. Dus je overstijgt een beetje je eigen belang, met erkenning van je taak als zorgverzekeraar en gemeente."
Bij alle activiteiten probeert Leeuwarden Oost bewoners goed te betrekken, zoals ook bij skills garden, dat zich vooral richt op de jeugd. Bij de ontwikkeling ervan worden scholen in Leeuwarden Oost dan ook intensief betrokken. Op de bewonersavond over de inrichting van skills garden die Leeuwarden Oost onlangs organiseerde, werden de wensen besproken. Sommige scholen en bewoners willen een trainer of coach voor skills garden aanstellen en de mogelijkheid om een sportveldje te reserveren. Unanieme bewonerswens: het Hertje, het symbool van SC Cambuur, moet een prominente plek krijgen in skills garden.
Dit artikel verscheen 8 november in het Maatwerk Magazine van de City Deal Eenvoudig Maatwerk. In het magazine staan verschillende praktijkverhalen over het NPLV.