Kwetsbare groepen dankzij Amsterdamse werkafspraken snel 'thuis in de wijk'

Praktijkverhaal | 01-07-2021

Tekst: Annette Duivenvoorden en Tamarah Collij, Platform31

Huisvesten kwetsbare groepen

Het jaar 2015 was het jaar van de decentralisaties; de gemeente werd eindverantwoordelijk voor het sociaal domein en het scheiden van de financiering voor wonen en zorg werd ingevoerd. Meer kwetsbare mensen moesten weer gewoon in de wijk wonen. De aparte budgetten om tot goede wonen en zorgoplossingen te komen, komt uiteindelijk bij de persoon achter de voordeur weer bij elkaar. Dit leidt voor bijvoorbeeld de groep mensen met een psychische kwetsbaarheid tot een intensievere begeleiding in de wijk. Dit goed organiseren kost afstemming en tijd. "De reden om het programma ‘Huisvesting kwetsbare groepen’ te starten", aldus Max van Engen, directeur Wonen bij de gemeente Amsterdam.

“We hebben vanuit de gemeente gezegd: we moeten zorgen voor meer samenhang met één plan”, legt hij uit. “De lat lag behoorlijk hoog: de wachttijd voor mensen met een kwetsbaarheid en een urgentie terugbrengen tot drie maanden. Daarbij hoort het regelen van eenduidige toewijzing, want er zijn veel groepen die hier aanspraak op maken. We kwamen uiteindelijk uit op het faciliteren van ongeveer 1.500 woningen per jaar voor deze doelgroep; best veel gezien de krapte op de Amsterdamse woningmarkt.”

Egbert de Vries, directeur van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC): "Toen de gemeente met ons in gesprek ging hierover, hebben we ons afgevraagd wat we hier van vinden. Als corporaties zijn we opgericht voor het huisvesten van maatschappelijke doelgroepen, alleen zijn wij geen zorgverleners. We kwamen tot de conclusie dat ten minste de helft van onze sociale huurwoningen toegewezen zou moeten worden aan reguliere woningzoekenden, en ongeveer dertig procent aan mensen met een zorg- of ondersteuningsvraag. Daar hingen we dus een aantal randvoorwaarden aan, zoals goede begeleiding en een terugvaloptie als het niet goed gaat. De huurderskoepels stemden daarmee in.”

Afspraken

Vanuit het Amsterdamse programma werkten de gemeente, corporaties en zorgaanbieders de randvoorwaarden uit tot de ’10 werkafspraken thuis in de wijk’. Hier vallen zaken onder zoals goede begeleiding na het toewijzen van een woning en het voorkomen van overlast. De Vries: “Daarmee borgen en verantwoorden we de beslissing dat de betreffende persoon hier komt wonen. Mooi dat ook ervaringsdeskundigen meedachten aan de werkafspraken. Ook al staat het allemaal beknopt op papier, het is heel belangrijk. Er zijn duizenden professionals betrokken bij dit onderwerp en het gaat jaarlijks om miljoenen aan zorgkosten.”

De '10 werkafspraken thuis in de wijk'

1. Afgestemd aanbod wonen en zorg
2. Zorgbegeleiding op maat
3. Passend wonen met intermediaire verhuur
4. Wonen en goed nabuurschap
5. Vroegsignalering en preventie
6. Voorkomen van overlast
7. Ondersteuning bij financieel beheer
8. Omklappen naar ‘contract op eigen naam’
9. Waakvlamafspraak, vinger aan de pols
10. Respect voor privacy cliënt

Prestatieafspraken

Gelijktijdig met het traject van ‘Huisvesting kwetsbare groepen’ liep ook het opzetten van de prestatieafspraken, waarbij de eerstgenoemde zich focust op de wachttijd van maximaal drie maanden en de prestatieafspraken op het aantal toegewezen woningen. “Dat maakt het makkelijk om ze op elkaar aan te laten sluiten”, stelt Van Engen, die veel inbreng kreeg van de wethouders Zorg, Sociale Zaken en Armoede en Schuldhulverlening. “Gaandeweg schaarden ook de zorgaanbieders zich achter het programma, want iedereen was overtuigd dat extra inspanningen nodig waren om wonen met zorg voor kwetsbare groepen te faciliteren. Het was essentieel om alles gezamenlijk op stellen, en zo wordt het ook ervaren.”

Hoe gaat het verder in de wijk

De inspanningen toonden ook positieve resultaten: volgens de Amsterdamse gemeente lukte het in 2017 en 2018 om tachtig procent van de gevallen binnen drie maanden een woning toe te wijzen. Van Engen: “We hebben het beoogde aantal per jaar omhoog geschroefd naar 1.800, want het aantal kwetsbaren is gegroeid in Amsterdam. Het aantal beschikbare woningen staat wel onder druk, zeker kijkend naar de andere ontwikkelingen in de stad. Nu gaan we meer op wijkniveau aan de slag: in zogenoemde stadsdeeltafels bespreken we of onze aanpak effect heeft op de leefbaarheid in wijken en buurten."

“Er wordt vaak gezegd dat kwetsbaren altijd een negatieve invloed hebben op de leefbaarheid, maar we weten dat dat niet klopt”, stelt De Vries. “Juist omdat we zoveel zorg koppelen aan het traject. Daarnaast gaan ze pas echt zelfstandig wonen als professionals aangeven dat het echt mogelijk is. Preventie behoort binnenkort ook tot een nadrukkelijk aandachtspunt in het programma. We willen Amsterdammers voegtijdig helpen, zodat zij minder snel tot de doelgroep van kwetsbaren met een urgente woonvraag behoren.”

Meer over programma Huisvesting kwetsbare groepen

Het programma Huisvesting kwetsbare groepen is opgezet om oplossingen te vinden voor kwetsbare Amsterdammers met een urgent woonprobleem. Deze mensen hebben vaak meerdere problemen tegelijk. Met financiën, wonen, werk, lichamelijke of geestelijke gezondheid en huiselijke relaties. Zolang het woonprobleem niet is opgelost, lukt het vaak niet om de andere problemen aan te pakken. Dit programma is opgenomen in de prestatieafspraken.

De Omslagroute

De Omslagroute is sinds november 2019 het werkproces voor de in- en doorstroom naar zelfstandig wonen met begeleiding in de wijk en de omklap naar een huurcontract op naam van de cliënt. Zorgaanbieders, woningcorporaties en de gemeente werken daarbij samen.

Lees hier meer over de aanpak van wonen met zorg in Amsterdam

• Samenwerkingsafspraken 2020-2023: Amsterdamse prestatieafspraken tussen de woningcorporaties, de huurderskoepels en de gemeente
• Lessen uit het Platform31-experiment 'Weer thuis'