Proef met digitale inkomenstoets moet woonfraude aanpakken: “Het proces wordt makkelijker en veiliger”
Via de proef ‘Digitalisering inkomenstoets’ zetten woonpartijen in op het verbeteren van de inkomenstoets. Zo moet de toewijzing van sociale huurwoningen eerlijker én makkelijker gaan verlopen. Elleke Meijer, beleidsmedewerker bij BZK, licht de proef toe.
Waarom is er een inkomenstoets bij woningtoewijzing?
"Bij het toewijzen van een sociale huurwoning moet een woningcorporatie vooraf checken of de geïnteresseerde huurder in aanmerking komt voor de woning. Nu is het zo dat een woningzoekende een inkomensverklaring opvraagt bij de Belastingdienst zodra hij of zij een huurwoning op het oog heeft. Uiteindelijk komt een inkomensverklaring van de Belastingdienst via de woningzoekende terecht bij de woningcorporatie. Het proces is best ingewikkeld en kan fout- en fraudegevoelig zijn. Tijdens het Algemeen Overleg over woonfraude op 1 augustus 2019 werd dit duidelijk: in sommige gevallen werden inkomensverklaringen vervalst, waardoor sociale huurwoningen werden vergeven aan huurders die eigenlijk niet in aanmerking kwamen voor zo’n woning. Dit ging ten koste van mensen die wel in aanmerking kwamen voor een sociale huurwoning, maar nu langer moesten wachten op een passende woning."
Nu komt er dus een proef om de inkomenstoets te verbeteren, hoe zit dat precies?
"Begin juni zijn we gestart met de proef ‘Digitalisering inkomenstoets’. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werkt hiervoor onder andere samen met Logius, de Belastingdienst en Aedes (de koepel voor woningcorporaties, red.). Daarnaast zijn drie woningcorporaties en drie woonruimteverdelers uit de regio Haaglanden, Rotterdam en Utrecht aangesloten. Tijdens de proef levert de Belastingdienst het inkomen van de woningzoekende op zijn of haar verzoek aan bij MijnOverheid. Het inkomensgegeven komt dus rechtstreeks vanuit de bron: het registratiesysteem van de Belastingdienst. Vervolgens wordt de inkomensinformatie met toestemming van de woningzoekende vanuit MijnOverheid veilig, snel en digitaal verstrekt. Dit komt ook tegemoet aan de wens van mensen om meer regie te krijgen over hun eigen gegevens.
In de proef gaat het proces als volgt:
- De woningzoekende logt in met zijn of haar DigiD op MijnOverheid om een digitale inkomensverklaring aan te vragen.
- De inkomensgegevens worden aangeleverd bij MijnOverheid. Dit gaat samen met identificerende persoonsgegevens, zodat duidelijk is dat het inkomen bij de juiste woningzoekende hoort.
- De woningzoekende krijgt vervolgens de gelegenheid om de gegevens te checken en akkoord te geven om de gegevens te delen. De huurder houdt dus altijd controle over welke gegevens gedeeld worden.
- Daarna gaan de gegevens vanuit MijnOverheid rechtstreeks naar de woningcorporatie (of diens woonruimteverdeler). Via een waarmerk wordt aangetoond dat de gegevens uit MijnOverheid komen en het bericht dus betrouwbaar is.
- De woningcorporatie (of woonruimteverdeler) ontvangt de gegevens vanuit MijnOverheid en voert de inkomenstoets uit om te checken of de woningzoekende inderdaad in aanmerking komt voor de betreffende woning.
- Bij afronding van de toets kan de woning aan de woningzoekende worden toegewezen."
Wat zijn de voordelen van deze werkwijze?
"We doen dit om woonfraude tegen te gaan. In de Tweede Kamer is dit ook een terugkerend thema. Ook willen we het proces eenvoudiger maken voor huurders én woningcorporaties. De digitale inkomenstoets biedt hopelijk meer gemak voor de woningzoekende en minder administratieve lasten voor woningcorporaties. De pilot moet uitwijzen of dit in de praktijk ook zo is, maar dat denken wij natuurlijk wel! Het tegengaan van woonfraude zorgt tot slot voor een eerlijkere verdeling van sociale huurwoningen, dus dat is iets waar de samenleving als geheel voordeel bij heeft."
Deze kwestie speelt al wat langer en partijen zijn hier al een tijdje mee bezig. Hoe komt het dat de komst van zo’n pilot zo lang duurde?
"De start van de proef liet inderdaad wat langer op zich wachten dan de deelnemers hoopten! Het is natuurlijk van belang dat de inrichting van de proef zorgvuldig gebeurde. Het bleek technisch ingewikkelder te zijn dan voorzien, waardoor het ontwikkeltraject minder snel kon starten en ook in een minder hoog tempo kon worden uitgevoerd. Daarnaast was er meer tijd nodig dan verwacht om de benodigde duidelijkheid te hebben over de juridische grondslag voor het verstrekken van identificerende persoonsgegevens van woningzoekenden, samen met de inkomensgegevens."
Voor nu werkt de proef het met drie woningcorporaties en drie woonruimteverdelers in de regio Haaglanden, Utrecht en Rotterdam. Wanneer kunnen andere woonpartijen gebruik maken van een digitale inkomenstoets?
"We gaan de proef eind van het jaar evalueren. Dan kijken we of de nieuwe werkwijze voor alle partijen een voordeel oplevert. Bij goede resultaten is het de bedoeling om de digitale inkomenstoets landelijk mogelijk te maken, zodat alle woningcorporaties gebruik kunnen maken van dit systeem."