In regio De Bevelanden is de fase van praten over ouderenhuisvesting voorbij: “Het is nu tijd voor actie!”

Praktijkverhaal | 12-03-2024

Edwin Prins, regioadviseur van het Aanjaagteam ‘Wonen Welzijn Zorg voor ouderen’ Zeeland: “Nederland staat aan de vooravond van een demografische transitie. De verhouding tussen oud en jong slaat door naar veel meer oudere mensen, en daar is de fysieke ruimte niet op ingericht. Ons land staat vol prachtige wijken met eengezinswoningen, terwijl dat voor ouderen niet de meest geschikte woonvorm is. Bovendien missen er ontmoetingsplekken, medische voorzieningen en andere zorg- en welzijnsfaciliteiten. Ouderen hoor je daar zelf niet vaak over, en het is ook niet zo zichtbaar en acuut als de asielzoekerscrisis, maar de uitdaging op het gebied van ouderenhuisvesting is groot. Dat terwijl net de eerste babyboomers de 75 zijn gepasseerd en het aantal ouderen de komende twintig jaar zal verdubbelen.”

Vanuit de Taskforce Wonen en Zorg is het de afgelopen jaren gelukt een netwerk van rond de 90 ambassadeurs op te zetten, bestaande uit bestuurders van gemeenten, woningcorporaties en zorg- en welzijnsaanbieders. Met hulp van zes regioadviseurs, waaronder Edwin, hebben deze ambassadeurs ouderenhuisvesting op de kaart gezet bij Nederlandse gemeenten. Maar het daadwerkelijk realiseren van voldoende ouderenhuisvesting vraagt nog veel inzet en doorzettingsvermogen. En dus gaven de initiatiefnemers – Aedes, VNG, ActiZ, ZN en de ministeries van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) - groen licht voor een nieuw team van aanjagers. Zo ontstond het Aanjaagteam Wonen Welzijn Zorg  voor Ouderen (WWZO), dat sinds mei 2023 actief is als verbindende, onafhankelijke schakel tussen beleid, afspraken en uitvoering.  

Nieuwe projecten ouderenhuisvesting

Arnold Bakker, beleidsmedewerker wonen en stedelijke vernieuwing bij de gemeente Goes, laat weten dat de regio De Bevelanden - waar de gemeenten Borsele, Kapelle, Noord-Beveland en Reimerswaal onder vallen - ouderenhuisvesting al enige tijd op de agenda heeft staan. En het ook in de woonvisie van 2019 opgenomen is. Vandaar dat er net drie nieuwe projecten zijn gerealiseerd. Arnold: “Zoals in Wilhelminadorp, waar een 232 jaar oude boerderij, een Meestoof, is verbouwd tot 17 seniorenappartementen. Omdat de eigenaar er een gemeenschappelijke ruimte bij gebouwd heeft, vallen de woningen in de categorie geclusterde ouderenwoningen. Een mooi initiatief waar er hopelijk meer van volgen.”

Verdiepingsslag in de woondeal

We spreken Arnold op het moment dat de laatste puntjes op de i van de nieuwe woon(zorg)visie voor de regio De Bevelanden worden gezet, met daarin meegenomen de resultaten van de woonzorganalyse, een initiatief van de zorginstellingen zelf. Uit deze analyse blijkt dat er nog stappen gemaakt moeten worden in het aantal ouderenwoningen in de regio. Arnold: ”Concreet hebben we 300 extra zorggeschikte woningen en 2100 extra nulredenwoningen, waarvan 400 geclusterde woningen nodig tot 2030. Cijfers die niet in beton gegoten zijn, maar wel een richting geven.” Ambities die ook in de woondeal opgenomen zullen worden. “Die verdieping in de woondeal komt er aan de hand van de meest recente cijfers met daarbij een vertaling naar sociale huur, middenhuur en koop. Dat staat voor april 2024 op de planning.”

Bij het opstellen van de woon(zorg)visie heeft de regio hulp gekregen van een expert van het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen (EHA). Hulp bij de uitvoering van de woonzorganalyse, en de verdere organisatie, kregen ze van Edwin Prins van het Aanjaagteam. Arnold: ”Edwin geeft advies, heeft goed zicht op voorbeelden binnen de regio en daarbuiten die voor ons interessant kunnen zijn en helpt met het maken van voorstellen. Het is heel fijn dat we van zijn expertise gebruik kunnen maken.” 

Nieuwe tussenvoorzieningen voor ouderen gewenst

Het uiteindelijke doel van het Aanjaagteam is dat iedere oudere in Nederland passende huisvesting en toegang tot (zorg)voorzieningen heeft, en comfortabel en veilig kan wonen. Edwin:“In de praktijk lopen ouderen er vooral tegenaan dat er onvoldoende passende woningen zijn”.. “Er wordt volop gewerkt aan nieuwe woonvormen voor ouderen. Dat loopt van comfortabele toegankelijke woningen voor de vitale ouderen tot wooncomplexen of hofjes waar ouderen samen kunnen wonen. Voor mensen met een zwaardere zorgvraag zijn meer zorggeschikte woningen nodig. Samen vormen al deze woonvormen de opgave die Nederland klaar moet maken voor de toekomst.” Residence ’t Gasthuis in Goes is een mooi voorbeeld zo’n nieuwe woonvorm. Een spannend project omdat er naast 60 zorgappartementen in de huur met 24-uurszorg ook een deel koopwoningen zijn gebouwd, die ook bestemd zijn voor ouderen. Het is een enorm succes geworden en smaakt naar meer.”

Meer woongeluk en zingeving voor ouderen

Goed werkende voorbeelden zijn er volgens Edwin genoeg, maar ze zijn ontoereikend om de toenemende groep ouderen te bedienen. Edwin: “We moeten ons niet blindstaren op het ontwikkelen van wooncomplexen alleen, maar ook op buurtniveau kijken. Mooi voorbeeld is De Ruwaard in Oss, waar allerlei organisaties - woningcorporaties, zorginstellingen, welzijnsorganisaties, gemeente - samenwerken om een buurt te creëren waarin mensen meer voor elkaar kunnen betekenen. Een verbinding die leidt tot woongeluk en zingeving, dat is naar mijn idee het allerbelangrijkst als je ouder wordt.”

Focus op de uitvoering

In 2024 ligt in Goes de focus vol op de uitvoering. “De partijen waar ik in mijn Aanjaagteam mee samenwerk (gemeente, woningcorporaties, zorgaanbieders en commerciële partijen), kennen hun rol en gaan die nu in uitvoering brengen. De fase van praten hebben we gehad, het is tijd voor actie’, aldus Edwin. Dat Goes als gemeente samenwerkt met meerdere partijen binnen de regio, zoals zorginstellingen, en daarbij continu schakelt tussen schaalniveaus - lokaal, regionaal en provinciaal vraagt volgens Arnold om een andere aanpak en organisatie. “Het is af en toe ingewikkeld, maar leidt tot goede oplossingen en daadkracht. Het enige lastige is dat we elkaars taal niet altijd spreken. Als we het bijvoorbeeld hebben over thuiszorg, dan denk ik dat we over hetzelfde praten, maar dan blijken er drie verschillende vormen van thuiszorg te zijn.”

Spoedcursus afkortingen

Om de taalbarrière te overbruggen wordt het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen (EHA) regelmatig geraadpleegd, laat Edwin weten. “De expert legt dan bijvoorbeeld in een spoedcursus uit wat de vele afkortingen uit de zorg en het vastgoed betekenen, zodat ze elkaar beter begrijpen.” De uitdaging zit ‘m naast dezelfde taal spreken volgens Arnold ook ergens anders. “Ik heb zorgen over de capaciteit om alle plannen uit te kunnen voeren. We schakelen regelmatig extra hulp in van het EHA en het Aanjaagteam, zoals voor het opstellen van de woonzorgvisie. Op deze manier komen we er tot nu toe nog uit, maar het personeelstekort bij de gemeente en andere partners blijft een probleem.”

Hoe zit het met andere ondersteuning vanuit het Rijk, zoals de Stimuleringsregeling Zorggeschikte woningen, worden die ook ingezet? Bij navraag blijken corporaties en zorginstellingen in de regio Goes nog geen gebruik te maken van de stimuleringsregeling. Arnold: “Die vraag kwam al eerder aan bod in een overleg met de provincie. Daar ga ik zeker achteraan, want ik ken de regeling nog niet maar het klinkt interessant voor ons.”