Zes koploperregio’s: voorlopers in verdeling huisvestingsopgave van aandachtsgroepen
Met het programma Een thuis voor iedereen slaan overheden, woningcorporaties, zorg- en welzijnsinstellingen en andere betrokken partijen de handen ineen om te zorgen voor voldoende huisvesting voor verschillende kwetsbare groepen woningzoekenden. Het gaat bijvoorbeeld om dak- en thuisloze mensen, uitstromers uit een ggz-instelling, statushouders of mensen met een sociale en medische urgentie. Het gaat ook om mensen met een vaak specifieke woonbehoefte zoals studenten, arbeidsmigranten en woonwagenbewoners. Zes regio’s gaan, vooruitlopend op komende wetgeving, aan de slag om de huisvesting van deze aandachtsgroepen te verbeteren. De gemeenten in deze regio’s delen als gemeenschappelijke waarde dat zij allemaal hun eerlijk aandeel in deze opgave nemen. Samen met hun corporaties en provincie(s) vormen zij een zogeheten koplopersgroep. Wat drijft die regio’s? En op welke manier geven zij invulling aan hun koploperschap?
De koplopers zijn Metropoolregio Amsterdam, Enschede, provincie Groningen, regio Haaglanden, Stadsregio Parkstad Limburg en Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen. Zij richten zich in de eerste plaats op hun eigen regio. De kennis die zij gaandeweg opdoen over de gezamenlijke aanpak van de huisvesting van aandachtsgroepen kan ook relevant zijn voor andere regio’s. De lessen werken ook door in het wetsvoorstel versterking regie op de volkshuisvesting, zoals bij het bepalen van de termijn die gaat gelden om tot een regionaal afgestemde aanpak te komen. De koploperregio’s leveren zo waardevolle feedback die ook in de praktijk toepasbaar is.
Metropoolregio Amsterdam
De focus van de koplopers ligt bij de verdeling van sociale huurwoningen, aandachtsgroepen en middelen. Eén van deze koplopers is de Metropoolregio Amsterdam (MRA). De MRA is een vrijwillig samenwerkingsverband van de provincies Noord-Holland en Flevoland, 30 gemeenten en de Vervoerregio Amsterdam. Daarnaast omvat de MRA zeven deelregio’s, waaronder Amsterdam en Almere-Lelystad. “De MRA heeft zich als één van de koploperregio’s opgeworpen om regionaal de krachten en kennis te bundelen en de situatie van aandachtsgroepen te verbeteren. Dit doen we met focus op zowel de woonproblematiek als op zorg en ondersteuning”, aldus de beleidsadviseur regionale samenwerking van de MRA. De MRA wil met de koploperspositie een regionale ondersteunende rol vervullen in de aanpak van de huisvesting van aandachtsgroepen door gemeenten.
Ook kan de MRA via die positie regie houden op de opgave en een bijdrage leveren aan het rijksbeleid en de wetgeving over de huisvesting van aandachtsgroepen. “Wij willen een ondersteunende rol bieden om de samenwerking en kennisdeling tussen woningcorporaties, welzijnsorganisaties, gemeenten en deelregio’s te versterken”, zo geeft de beleidsadviseur aan.
Hoe ze dat doen? De MRA heeft een plan van aanpak opgesteld voor een regionale woonzorgvisie. De woonzorgvisie vormt de basis voor afspraken tussen gemeenten, corporaties, huurdersorganisaties en zorginstellingen op het gebied van wonen, leefbaarheid, welzijn en zorg. “De ambitie is om de opgave cijfermatig in beeld te brengen. Vervolgens is het streven om afspraken te maken met alle partijen over woonruimteverdeling en urgentie.”
Regio Enschede
Ook in de regio Enschede gaan verschillende gemeenten aan de slag met de opgave voor aandachtsgroepen. Acht gemeenten meldden zich aan voor een regionale samenwerking op het gebied van Maatschappelijke opvang (MO) en Beschermd wonen (BW). Dit samenwerkingsverband bestaat uit de gemeenten Borne, Enschede, Hengelo, Losser, Dinkelland, Haaksbergen, Hof van Twente en Oldenzaal. Volgens de senior adviseur Wonen van gemeente Enschede voelen deze gemeenten de urgentie rondom de aandachtsgroepen. Daarnaast zien zij bij hun ambtenaren veel betrokkenheid met het traject. “Wij hebben bewust gekozen om het project te starten vanuit de bestaande overlegstructuur rondom BW/MO. Maar uiteindelijk komt er een aparte overlegstructuur waarbij zowel wonen als zorg gecombineerd wordt.”
In de regio Enschede kiezen ze voor een nuchtere aanpak: eerst de feiten op tafel. “We besloten een analyse uit te voeren. Eerst willen we alles cijfermatig op papier krijgen voor de acht betrokken gemeenten: wat is de maatschappelijke opgave? Dan is duidelijk waar de urgentie daadwerkelijk ligt.” Daarnaast is de provincie betrokken bij deze aanpak. Zo stelden zij een eigen monitor op met adviesbureau Companen. Bovendien stelt de provincie via de flexpoolregeling middelen ter beschikking aan gemeenten voor ondersteuning bij de ontwikkeling van een woonzorgvisie voor aandachtsgroepen.
Regio Groningen
In regio Groningen kiezen ze onder andere voor kennisuitwisseling. Daar werken tien gemeenten samen met de provincie en corporaties. Hier speelt de Vereniging van Groninger Gemeenten (VVG) een actieve en coördinerende rol in. De vereniging dient als netwerk voor de gemeenten om urgente vraagstukken met elkaar te bespreken. De VVG neemt geen besluiten, maar richt zich op kennisuitwisseling, het bevorderen van bovengemeentelijke samenwerking en het vormt een pleit- en platformfunctie voor de gemeenten in Groningen.
Regio Groningen sloot zich aan bij de koplopersgroep als gevolg van een bestuurlijke bijeenkomst die de VVG organiseerde. “In september 2021 kwamen wethouders uit het sociaal en ruimtelijk domein, de verantwoordelijk gedeputeerde van de provincie Groningen en de dertien directeur-bestuurders van alle woningcorporaties (G13) bij elkaar. Daar kwam naar voren dat bestuurders elkaar wilden ontmoeten en wilden bijpraten over landelijke en provinciale thema’s. Programma Een thuis voor iedereen was hier één van”, aldus de secretaris en adviseur van VVG.
Regio Haaglanden
Ook in de regio Haaglanden erkennen gemeenten de opgave voor huisvesting van aandachtsgroepen. De partijen in deze regio zijn het erover eens dat samenwerking nodig is. Acht gemeenten doen dat in de woningmarktregio Haaglanden: Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Wassenaar, Pijnacker/Nootdorp, Voorschoten, Westland en Zoetermeer. In 2021 zijn er afspraken gemaakt over de huisvesting van aandachtsgroepen in deze gemeenten. “Er is een kwartiermaker aangesteld om een plan van aanpak op te stellen voor een regionale woonzorgvisie. In de regio Haaglanden wordt al langere tijd samengewerkt op het thema Een thuis voor iedereen”, volgens de strategisch adviseur Wonen van gemeente Den Haag. “Daarnaast zijn er zowel regionale als lokale afspraken. Zo werken in Delft lokale partijen al langer samen aan het programma ‘Langer en Weer thuis’. Verder zijn er in Den Haag overeenkomsten voor de verdeling van woningen voor onder andere statushouders.”
Stadsregio Parkstad Limburg
In Limburg nemen zeven gemeenten deel aan het samenwerkingsverband Stadsregio Parkstad Limburg. Het gaat om de gemeenten Beekdaelen, Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Simpelveld en Voerendaal. De Stadsregio ziet de behoefte om meer aandacht te hebben voor zorg, ondersteuning en sociale huisvesting van aandachtsgroepen. Volgens de beleidsmedewerker Wonen bij de Stadsregio, is het schip op koers, maar op een laag tempo. “Er wordt een projectleider aangesteld. De bedoeling is dat die betrokkenheid in de regio ophaalt bij bestuurlijke partijen, zowel gemeenten als woningcorporaties.”
De beleidsmedewerker laat verder weten dat de Stadsregio in januari 2023 een bijeenkomst organiseerde over de huisvesting van aandachtsgroepen. Dit doen zij om bestuurlijke steun op te halen. “In de tussentijd wordt gewerkt aan de vormgeving van het toekomstige traject. Hierbij is het belangrijk dat de juiste partijen, zoals zorgpartijen, aansluiten.”
Het landelijke programma Een thuis voor iedereen is onderdeel van de Nationale Woon- en Bouwagenda. Het is een samenwerking van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), brancheorganisaties IPO, VNG, Aedes, de G4 en de G40.
Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen
In de regio Arnhem-Nijmegen werken 18 gemeenten samen in de zogeheten Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen. In 2020 sloten de gemeenten de Woondeal, samen met de provincie Gelderland en het Rijk. Daarin zijn afspraken gemaakt rond de huisvesting van aandachtsgroepen. Niet alleen de gemeenten namen hieraan deel, ook zorgpartijen en woningcorporaties droegen hun steentje bij.
In totaal kent de Woondeal 63 afspraken, verdeeld over zes pijlers. “Voor de zesde pijler Specifieke doelgroepen en overige thema’s is een ambtelijke werkgroep opgericht. In eerste instantie kwam deze niet goed van de grond. Naar aanleiding van het landelijke programma werd een bestuurlijke oploop georganiseerd voor bestuurders, gemeenten en woningcorporaties. Uit deze bijeenkomst kwam de gezamenlijke wens om aan de slag te gaan als koploper”, aldus de programmamanager Wonen van Woondeal Arnhem Nijmegen. En hoe zijn zij begonnen met de opgave? “Na de aanstelling van de aanjager in oktober 2022 is een stuurgroep van start gegaan. De aanjager zal vanuit de Groene Metropoolregio aan het werk gaan voor de aandachtsgroepen en een regionale woonzorgvisie opstellen.”
Meer weten over de aanpak van de koploperregio’s? Lees de volledige verhalen op de website van Platform31.