Blue Zones als inspiratie voor wooncomplex met ontmoetingsruimte: “Hier kunnen mensen gelukkig oud worden”

Praktijkverhaal | 19-05-2022

De Melkemastate staat in de wijk Cammingaburen, een van de grootste wijken van Leeuwarden. “Het is een wijk die in de jaren ’70 en ’80 is ontstaan. Het is een populaire groene kindvriendelijke wijk met een centrale ligging en een eigen treinstation”, vertelt Alfons Schiphuis. “In de omgeving staan veel eengezinswoningen. Dat maakt de Melkemastate ook een mooie kans voor doorstromers. Ouderen willen namelijk vaak in de buurt blijven wonen, maar wel comfortabeler of kleiner. Dat kan straks dankzij de Melkemastate. Een mooie bijkomstigheid is dat er voor andere groepen in de woningmarkt, zoals jonge gezinnen of starters, ook meer ruimte ontstaat.”

Het pand is nu nog een kantoorgebouw. Vanaf volgend jaar wordt het omgebouwd tot een wooncomplex voor 55-plussers met een ontmoetingsruimte. Ook voor starters op de woningmarkt zal het wooncomplex aantrekkelijk zijn. “We zitten nu volop in de ontwikkelingsfase van het pand”, vertelt Alfons Schiphuis, initiatiefnemer van de ontmoetingsruimte. “Het pand staat op de locatie van energiebedrijf Alliander. Alliander vond dat ze te veel kantoorruimte had en wilde er een andere invulling aan geven. Daarbij kwam een groot deel van het pand leeg te staan. Ik ben met de mensen van Alliander in contact gekomen en was verrast door de prettige omgeving van het pand. In juli 2021 heb ik het pand aangekocht. Ik had meteen twee gedachten: een woonomgeving realiseren met veel sociale huurwoningen en een woonomgeving met een gemeenschap creëren die geïnspireerd is op de Blue Zones." De Blue Zones zijn vijf plekken op de wereld waar mensen relatief langer, gezonder en gelukkiger leven dan ergens anders op de wereld. De vijf plekken zijn in Sardinië (Italië), Okinawa (Japan), Loma Linda (Californië), Nicoya (Costa Rica) en Ikaria (Griekenland). “Het feit dat mensen daar langer leven heeft te maken met een aantal gemeenschappelijke factoren”, zegt Alfons. “Denk aan sociaal contact, zingeving, een prettige leefomgeving, voldoende natuurlijke beweging en gezonde voeding”.

Bloeizones

In Friesland raakten ze geïnspireerd door de Blue Zones. Zo zet het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) zich al langere tijd in voor de vitaliteit van ouderen. Samen met sportkenniscentrum Sport Fryslân en stichting Fosylfrij Fryslân, sloegen zij de handen ineen om ervoor te zorgen dat oudere Friese inwoners gezond en vitaal ouder worden. Er ontstond een samenwerkingsverband genaamd Bloeizone Fryslân, gesteund door de Provincie Fryslân.

Met de Bloeizone in het achterhoofd wil Alfons een fijne woonomgeving creëren in de wijk Cammingaburen. “Gezond en actief oud worden leeft hier in Friesland en in de rest van Noord-Nederland. Dus de vruchtbare voedingsbodem voor een gemeenschap die ik voor ogen heb, is zeker aanwezig.” Alfons wil een gemeenschap ontwikkelen waar mensen fijn met elkaar kunnen wonen.

Daarnaast kijkt Alfons hoe hij de filosofie van de Blue Zones kan integreren in de woonomgeving. “Factoren als sociaal contact, zingeving, beweging en gezonde voeding kun je goed gebruiken als basis voor een bloeiende ontmoetingsruimte. Mensen bouwen sociale contacten op en vanuit daar kan je verder werken.” Volgens Alfons kun je van tevoren een heel programma bedenken en opzetten, maar dat is in dit geval niet handig. “Wij willen juist dingen mogelijk maken vanuit de filosofie van de Blue Zones. Waar hebben bewoners behoefte aan? Stel dat bewoners behoefte hebben om drie keer per week te kaarten met een hapje en drankje, dan kunnen wij dat organiseren in de ontmoetingsruimte. Dat valt dan onder het sociale contact. Langzaam kun je een gemeenschap opbouwen op basis van wat de bewoners willen en nodig hebben. Daarom denken we te gaan werken met een bewonerscommissie en een leefstijlcoach. Deze coach gaat in gesprek met bewoners en kijkt waar de behoefte ligt: hebben ze meer zingeving nodig, of meer behoefte aan gezonde voeding? Dit zijn zaken die een leefstijlcoach samen met de bewonerscommissie kan organiseren. De leefstijlcoach speelt voor het Blue Zones principe een belangrijke rol. Tot slot kijken we ook welke rol de omwonenden uit de wijk kunnen spelen, want die verbinding vinden we ook belangrijk. Denk aan thema’s als zorg en welzijn of het plaatsen van een bibliotheek.” Alfons geeft aan dat bewoners niet verplicht zijn om mee te doen. “Het is juist puur vanuit vrijheid en eigen behoefte. De SOO past perfect bij het beeld dat ik voor ogen heb, omdat de doelgroep die wij willen aanspreken voor een belangrijk deel uit 55-plussers bestaat. Maar ook een mix van mensen is welkom. Niet alleen 55-plussers, maar ook werkende jongeren die waar nodig ouderen goed kunnen ondersteunen.”

Stimuleringsregeling ontmoetingsruimten in ouderenhuisvesting

Alfons kwam zelf met het idee om een ontmoetingsruimte in te richten in de Melkemastate en begon zijn zoektocht naar de juiste subsidieregeling. “Ik keek welke mogelijkheden er waren en kwam bij toeval de SOO tegen. Daar was ik enthousiast over. Ik wilde meteen aan de slag.” De subsidie maakt het proces van het project makkelijker. Alfons legt uit: “Anders krijg je vragen als: Hoe gaan we dit betalen? Moet het uit de exploitatie komen? Leggen we het bij de bewoners neer? Moeten we dit naar de huur vertalen? Deze vragen hoeven we niet meer te stellen. Het mooie van de regeling is dat het ervan uitgaat dat je project tijd nodig heeft.” Op de website van de Rijksdienst van Ondernemend Nederland (RVO) staat aangegeven dat de bouw binnen drie jaar na verlening van de subsidie begonnen moet zijn. Daarnaast moet binnen zeven jaar na verlening van de subsidie het woonbouwproject opgeleverd zijn door de aannemer. Volgens Alfons betekent dit dat er nog tijd is om de ontmoetingsruimte verder te ontwikkelen. “Het is niet zo dat we meteen binnen jaar moeten bepalen of het werkt. Er is ruimte voor groei, aanpassing en verbetering.”

Naar eigen zeggen is Alfons erg positief over de regeling en de service van RVO. “Ik zag de regeling vlak voor de kerstdagen en wilde contact opnemen met RVO. Uiteraard een onhandige timing om te communiceren, maar RVO beantwoordde mijn vragen verrassend snel en correct. Hierdoor had ik mijn zaken vóór de openingsdatum van het loket al netjes op orde en kon ik de subsidie aanvragen.”

Verdere uitwerking van de ontmoetingsruimte staat nog op de agenda. Eventuele samenwerkingen met andere maatschappelijke organisaties wordt in een later stadium besproken. “We hebben een idee welke kant we op willen. Het idee van de Bloeizones leeft hier in het noorden van Nederland. De vraag is alleen op wie we ons willen richten: zijn dat puur de ouderen in de ouderenzorg? Of richten we op ouderen die vooral behoefte hebben aan het sociale contact? Vervolgens kunnen wij daarop voortborduren en contacten leggen. We kijken er naar uit hier verder in te duiken.”

Aan de slag

Op de vraag of Alfons een advies heeft voor andere partijen die aan de slag gaan met de bouw van een ontmoetingsruimte, heeft hij een duidelijk antwoord: “Dien je aanvraag in bij RVO. Verder zou ik contact opnemen met RVO om te vragen hoe jouw project past binnen de regeling. Naar mijn mening krijg je daar duidelijk en eerlijk antwoord op. Je krijgt ook ondersteuning om je project en ideeën aan te scherpen. Maak daar vooral gebruik van.” En voor anderen partijen die een ontmoetingsruimte willen starten? Bespreek de plannen met partijen waarmee je samenwerkt. “Bijvoorbeeld met architecten en adviseurs. Kijk ook of de ontmoetingsruimte in de woonomgeving past. En als het past? Ga ermee aan de slag en neem contact op met het RVO.”

Regeling nog open, aanvragen mogelijk

De regeling is nog open. Een aanvraag indienen kan tot 30 november 2022, maar wacht niet te lang. RVO meldt dat nog 45% van het totale subsidiebudget beschikbaar is (status mei 2022). De meeste aanvragen komen op dit moment van woningcorporaties, gevolgd door projectontwikkelaars, zorgaanbieders en burgerinitiatieven. Vaak gaat de aanvraag over nieuwbouw(projecten). Ook subsidie aanvragen? Maak de aanvraag zo kansrijk mogelijk en check welke informatie nodig is op de website van RVO.