Omdat elke woning telt: de Kleine Kernen Aanpak

Praktijkverhaal | 07-02-2025

Kleine Kernen Aanpak

Om deze opgave aan te jagen heeft Ellen Masselink, lid van de Landelijke Versnellingstafel Woningbouw, de Kleine Kernen Aanpak ontwikkeld. De Kleine Kernen Aanpak heeft als doel om sneller te bouwen door slimmere samenwerking. De Kleine Kernen Aanpak is ontwikkeld in samenwerking met de provincie Friesland en is bruikbaar voor andere provincies met kleine kernen.

In gesprek met Wethouder Erik de Groot van de gemeente Harlingen, gedeputeerde Abel Kooistra van de provincie Friesland en Ellen Masselink, lid van de Landelijke Versnellingstafel Woningbouw regio Noord-Nederland en initiatiefnemer Landelijke Kleine Kernen Aanpak, vertellen zij waarom deze aanpak werkt.

Abel, Erik en Ellen: jullie zijn alle drie erg enthousiast over het Uitvoeringsplan Kleine Kernen Fryslân. Hoe komt dat?

Abel: Wij zien alle drie dat naast grootschalige woningbouw en verstedelijking ook kleinschalige woningbouw nodig is. Het is niet het één of het ander. We hebben beiden nodig. Kleinschalige woningbouw past bij de aard en het karakter van onze provincie. Wij zien de kracht en kwaliteit van het platteland en door deze aanpak zorgen we ervoor dat er meer evenwicht ontstaat tussen de verschillende typen woningbouwopgaven. Dit voorziet ook in een behoefte en wij willen dit initiatief daarom aandacht geven en stimuleren. Het platteland is ons natuurlijk kapitaal. Het platteland biedt rust, ruimte én persoonlijke aandacht, waarmee het een enorme kwaliteit heeft waar veel mensen naar verlangen. Dat willen we niet verloren laten gaan. Daarnaast motiveert het mij ook dat deze aanpak goede aanknopingspunten biedt voor andere provincies met een soortgelijke vraag.

Wat typeert de Kleine Kernen Fryslân aanpak?

Ellen: De Kleine Kernen Aanpak is pragmatisch, praktisch en ontwikkeld voor wie er gemak van wil ervaren. Denk aan gemeenten, marktpartijen en corporaties. De essentie van de Kleine Kernen Aanpak zit in het standaardiseren van processen en producten en het delen van bestaande kennis. Hiermee werken we op een slimme manier samen en bundelen we de krachten van zowel mensen als financiële middelen. En niet onbelangrijk: we werken als één overheid. Dat laatste hebben we de afgelopen maanden al in de praktijk gebracht en het werkt ontzettend goed.

Waarom is dit juist in Friesland zo snel van de grond gekomen?

Abel: Fryslân heeft (ook ten opzichte van de andere Noordelijke provincies) een relatief groot aantal kleine kernen en buurtschappen: ruim 700. Samen hebben die kleine kernen een belangrijke woonfunctie. Het is daarom heel noodzakelijk en logisch dat we ons niet alleen druk maken over de ontwikkeling van de grotere kernen, maar dat we ons ook bekommeren om de waarde en de duurzame instandhouding van die kleine kernen.

Erik: Het probleem van vandaag is dat de leefbaarheid in vele kleine kernen onder druk staat door vergrijzing en wegtrekkende jongeren. Corporaties investeren niet meer in woningen voor ouderen in de kleine kernen. Dit werkt onwenselijke verschillen in welzijn en welvaart in de hand. Bovendien is het zo dat als we niet opletten, deze beweging ondermijning in de hand werkt en we een negatieve spiraal in gaan waar we moeilijk uitkomen. Daarom ook deze call for action.

De veelheid aan kleine kernen maakt ook dat we iets slims moeten verzinnen om het tij te keren want als we doorgaan op de huidige weg dan wordt het steeds moeilijker om naar een evenwichtige situatie tussen de Fryske steden en het platteland toe te groeien.

Nog even terug naar het principe ‘werken als één overheid’. Wat betekent dat eigenlijk?

Ellen: In het kort komt het erop neer dat wij samen een ambitie hebben uitgesproken en met elkaar hebben afgesproken dat we hier samen in optrekken. Door aan de overheidskant zij aan zij te werken ontstaat een inclusieve werkwijze maar ook een inclusief gevoel (we staan er samen voor aan de lat) waarbij gemeenten, provincie en rijk allemaal bijdragen vanuit kracht en toegevoegde waarde in plaats vanuit positie of macht. Dat is best nog wel eens zoeken maar de intentie is er!

Erik: Een mooi voorbeeld is hoe we het Uitvoeringsplan Kleine Kernen zijn begonnen. De provincie Fryslân vindt het belangrijk dat het ‘van de Fryske’ gemeenten wordt en dat de provincie vooral een stimulerende en faciliterende rol heeft. Dat betekent dat ik het nu als wethouder bestuurlijk ‘trek en aanjaag’ zodat we de noodzakelijke eerste stappen kunnen zetten. Het concreet maken van een ‘horizontale samenwerking’ hoort daarbij. Gelukkig kunnen we daarbij ook beschikken over bijpassende middelen die, door slim te bundelen, door het rijk via de provincie zijn toegekend aan de aanpak Kleine Kernen.

Gaan jullie straks de inwoners van de dorpen betrekken bij de aanpak?

Abel: Het betrekken van bewoners bij deze opgave is wezenlijk en voorwaardelijk. Als je wilt bijdragen aan sterkere gemeenschappen op het platteland waar mensen naar elkaar omzien en de eerste noden voor elkaar kunnen opvangen dan leent de start van een woningbouwplan zich daar bij uitstek voor. Uit gesprekken met de huidige bewoners van kleine kernen blijkt wat de behoeften en kansen zijn maar ook wat wellicht minder kansrijk is. Kortom; het toevoegen van een aantal woningen in kleine kernen is een eerste stap op weg naar ‘samen doen en samen leven’.

Wat gaan jullie morgen anders doen om dat toekomstbeeld van ‘samen doen en samen leven’ te realiseren?

Erik: We doen al het anders. We werken met zijn drieën al zij aan zij. We practice what we preach. Ook door zelf de handen uit de mouwen te steken en pro-actief onze netwerken in te zetten. En vergeet niet: we willen vooral dóen. Het uitvoeringsplan Kleine Kernen Fryslân is een belangrijke eerste stap, in dat plan staat beschreven wat we moeten doen om de ambitie waar te maken. Dat plan gaan we dus uitvoeren.

Wil je meer weten over de Kleine Kernen Aanpak? Lees dan de brochure of neem contact op met Ellen Masselink via lvw@minbzk.nl