Isoleren en soortenbescherming

Sommige gebouwbewonende dieren zoals vleermuizen, gierzwaluwen en mussen, zijn beschermd. Dit staat in het Besluit kwaliteit leefomgeving (een besluit onder de  Omgevingswet). Hierin staat dat het is verboden om deze soorten te verstoren, doden of hun verblijfplaatsen te beschadigen of te vernielen. Dit heeft te maken met het behoud van de biodiversiteit dat in Europese regelgeving is vastgelegd. Alle soorten hebben hun eigen rol in de natuur en zorgen samen voor balans. Een gebied met een rijke biodiversiteit kan plagen en klimaatverstoringen beter opvangen.

Omdat vleermuissoorten vooral in spouwmuren, daken en spleten verblijven. De dieren kunnen tijdens of als gevolg van werkzaamheden zoals isolatie sterven of hun verblijfplaats verliezen. Gierzwaluwen en huismussen verblijven bijvoorbeeld vaak onder dakpannen, in gaten en kieren van gebouwen. Dit betekent dat ook voor deze beschermde vogelsoorten  een risico is dat bij spouw- of dakisolatie hun verblijfplaats verstoord of vernield wordt. Met de landelijke aanpak natuurvriendelijk isoleren houden we rekening met deze dieren.

Het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is verantwoordelijk voor de natuurbescherming. De wet natuurbescherming gold sinds 2017 en bood wettelijke kaders voor hoe om te gaan met o.a. dieren en hun verblijfplaatsen. Deze wet is per 1 januari 2024 opgenomen in de Omgevingswet. In de Omgevingswet zijn de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn opgenomen. Deze richtlijnen beschrijven dat voor een aantal soorten aantasting van verblijfplaatsen en leefgebied en doding of verwonding van dieren niet is toegestaan, waaronder vogels en vleermuizen.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft met het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) het doel om tot 2030 2,5 miljoen woningen te isoleren, waaronder 1,5 miljoen slecht geïsoleerde koopwoningen (met label E, F of G). Het goed isoleren van woningen kan het gebruik van aardgas terugdringen, het draagt bij aan de betaalbaarheid van de energierekening, het halen van de klimaatdoelen, en is een noodzakelijke voorbereiding op de overstap naar een aardgasvrij alternatief.

Provincies zijn het bevoegd gezag voor zowel gebieds- als soortenbescherming. Dit betekent dat provincies bevoegd zijn om een omgevingsvergunning te verlenen in het kader van soortenbescherming en handhavend kunnen optreden bij overtredingen. Op basis van een omgevingsvergunning, mogen verboden zoals opgenomen in de Omgevingswet onder voorwaarden worden overtreden. Provincies kunnen op basis van een SMP (zie onder 4) een gebiedsgerichte omgevingsvergunning toekennen aan de gemeente. De gemeente stelt de SMP op.

Gemeenten kunnen via het Nationaal Isolatieprogramma middelen ontvangen om woningeigenaren subsidie te verlenen voor het verduurzamen van hun woning. Daarbij hebben gemeente een belangrijke opgave voor het tot stand laten komen van SMP’s. Voor het korte termijn spoor in de landelijke aanpak natuurvriendelijk isoleren staan gemeenten voor de compensatieopgave, vanwege de mogelijk verloren verblijven van diersoorten tijdens isolatiewerkzaamheden. De compensatieopgave dient om alternatieve verblijfplaatsen te realiseren voor de beschermde diersoorten.  

Als je isolatiemaatregelen wilt treffen, kan dit gevolgen hebben voor diersoorten die mogelijk leven in je woning. In de wet staat dat je dieren niet mag doden of verstoren. Voor de start van isoleren moet je in ieder geval een ecologische quick scan laten uitvoeren door een deskundige, en indien nodig een aanvullend ecologisch onderzoek als de quick scan geen uitsluitsel kan geven. Daaropvolgend dient, als er beschermde dieren dan wel verblijven of er aanwezig zijn, een omgevingsvergunning te worden aangevraagd bij de provincie. Professionele gebouweigenaren zoals VvE’s en woningcorporaties werken op deze wijze. Omdat deze manier voor particuliere woningeigenaren erg kostbaar en tijdrovend is, is er een korte termijn oplossing bedacht: de landelijke lijn Natuurvriendelijk Isoleren. De vragen op deze pagina gaan over deze aanpak.