Het wonder van het witte dak in de Metropool Regio Amsterdam (MRA)
Kies een zonnige zomerdag en meet de temperatuur van het dak van een bedrijfsgebouw. Is het dak zwart, dan is het er al snel 62 graden. Is een deel van datzelfde dak wit, dan blijkt zich een wonder te hebben voltrokken: 27 graden. Het is dan niet moeilijk je voor te stellen wat een wit dak doet met de binnentemperatuur van het gebouw en dus met het aircogebruik. In de Metropool Regio Amsterdam (MRA) draait daarom nu een pilot ‘witte daken’ als onderdeel van het Actienetwerk GasTerug. En dat is maar één van de vele initiatieven om structureel minder energie te verbruiken in de MRA.
Ontstaan Actienetwerk GasTerug
Het is maart 2022. Nu de oorlog in Oekraïne is uitgebroken, wil en moet Nederland van het Russische gas af. In Amsterdam haalt de toenmalige wethouder Marieke van Doorninck een groep vertegenwoordigers van burgers, bedrijven en overheden bij elkaar om te bedenken hoe dat zou kunnen, minder gas verbruiken in de MRA. In de eerste bijeenkomst vertelt Diederik Samsom vanuit Brussel dat 15 procent gasreductie in elke lidstaat van de EU voldoende is om niet meer afhankelijk te zijn van het Russische gas. Een paar weken later is er een tweede bijeenkomst: het Actienetwerk GasTerug is geboren.
Na die startbijeenkomst gaat het hard. Er komt een subsidie van 1 miljoen euro beschikbaar van het ministerie van BZK en eind 2022 is het eerste doel behaald: 15 procent structureel minder gasverbruik in de MRA.
Het Actienetwerk GasTerug is begonnen met acht ‘pijlers’. Dit zijn soms gebieden of doelgroepen zoals ‘kantoren, buurten, bedrijventerreinen’, en soms te gebruiken instrumenten, zoals netwerkbijeenkomsten, campagnes of slimme datatools. Het doel is verbreed: per 2030 zoveel mogelijk energie besparen in de MRA, dus niet alleen minder gasverbruik. Want, met 15 procent minder gasverbruik is weliswaar de afhankelijkheid van het Russische gas verleden tijd, maar de klimaatcrisis is nog steeds niet opgelost.
Coalition of the Willing
Carlinke Jansen is campagne- en communicatiemanager van het Actienetwerk. Zij benadrukt dat het hoe dan ook gaat om een ‘Coalition of the Willing’. Carlinke: ''De trein van het Actienetwerk heeft een duidelijke bestemming. Daar wijken we niet van af. Wie wil meedoen, is van harte welkom: spring maar op die trein. We steken dus geen energie in problematiseren, maar denken in kansen en mogelijkheden.'' Bovendien zijn de initiatieven en pilots van het Actienetwerk ook bruikbaar buiten de MRA. Dat was één van de subsidievoorwaarden van BZK: wat in het Actienetwerk wordt bedacht, moet opschaalbaar zijn. Een voorbeeld is de actie ‘Zuidas doe(t) het licht uit’, aangezwengeld door de Green Business Club van de Zuidas. Deze actie sloeg ook aan in Rotterdam en nog vijf andere plekken in het land. Inmiddels beschikt elke pijler van het Actienetwerk over een serie tips, randvoorwaarden en verwijzingen naar relevante informatie waarmee ook partijen buiten de MRA hun voordeel kunnen doen.
Carlinke Janse, campagne- en communicatiemanager van het Actienetwerk: ''‘De trein van het Actienetwerk heeft een duidelijke bestemming. Daar wijken we niet van af. Wie wil meedoen, is van harte welkom: spring maar op die trein. We steken dus geen energie in problematiseren, maar denken in kansen en mogelijkheden.''
Doorbraken
Een voorbeeld is de pijler ‘doorbraken’. Carlinke: ''Veel verenigingen van eigenaren van appartementengebouwen, VvE’s, zijn gemengd, of ook wel gespikkeld. Een deel van de appartementen is van particuliere eigenaren, een ander deel van een woningcorporatie. Financiering voor verduurzaming is bestemd voor óf particulieren óf bedrijven. Gespikkelde VvE’s vallen daarom buiten veel regelingen. Zij lopen tegen tal van muren op als ze financiële ondersteuning nodig hebben. Onze pijler “doorbraken” heeft een stappenplan ontwikkeld hoe je daar doorheen kunt breken.''
Het Actienetwerk GasTerug leert al doende wat wel en niet werkt. Zo moeten acties voortdurend worden ‘bewaakt’. Carlinke: ''Het licht uit op de Zuidas was een groot succes, maar als je die boodschap niet steeds herhaalt, is voor je het weet het licht op diverse plekken weer aan.'' Belangrijk is ook dat initiatieven en pilots worden gedragen door de besturen van bedrijven en overheden. Carlinke: ''Een goede borging aan de bovenkant is essentieel. Veel organisaties hebben een duurzaamheidscoördinator. Voor ons is die persoon het aanspreekpunt. Dan maakt het veel uit of een organisatie duurzaamheid beschouwt als een vinkje in het jaarverslag of dat de top er echt werk van wil maken.''
Onlangs is het Actienetwerk uitgebreid met de pijler ‘zorginstellingen’. Een nieuwe pijler zouden onderwijsinstellingen kunnen zijn. Carlinke: ''De kinderen van nu moeten opgroeien met een bewustwording rond energie en klimaat. Scholen zijn ideaal om moeilijk te bereiken doelgroepen aan te spreken. Als kinderen in de klas het verschil zien in energieverbruik tussen een gloeilamp en een led-lamp, zullen ze daar thuis hun ouders op aanspreken. Geen betere energieambassadeurs dan kinderen.''
