Toolkit Lokale Aanpak Isolatie

Op deze pagina staat praktische informatie over het de lokale aanpak. Hier vind je achtergrondinformatie, communicatiemateriaal voor gemeenten, infographics, aanvraagformulieren, verordeningen en praktijkverhalen. Met deze toolkit ondersteunt het ministerie gemeenten bij het uitvoeren haar beleid.

De website wordt steeds aangepast aan de nieuwe regelingen. Kom dus regelmatig terug zodat je niets mist.

Communicatiemateriaal voor gemeenten

Veel gemeenten willen hun inwoners stimuleren om hun huis te isoleren. Maar inwoners in beweging brengen, is vaak lastig. Daarom heeft Milieu Centraal voor gemeenten een toolkit ontwikkeld met toegankelijke informatie over isolatie, zoals teksten, beeldmateriaal en praktijkverhalen. Dit materiaal is vrij te gebruiken. 

Specifieke Uitkering (SpUk)

Om de Lokale Aanpak te realiseren, kunnen gemeenten in drie tranches (2023, 2024 en 2025) een beroep doen op de Speciale Uitkering Aanpak Isolatie. Met de SpUk zet je als gemeente een eigen isolatieprogramma op voor koopwoningen, ook voor doe-het-zelvers. De SpUk is gericht op de kwetsbaarste woningeigenaren die in een slecht geïsoleerd huis wonen met energielabel D of lager. Je biedt woningeigenaren hiermee zowel financiële hulp als ontzorging met praktische ondersteuning. Lees hier meer over de SpUk.

Een aanvraag doe je via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Subsidies voor individueel isoleren

Er zijn diverse regelingen en subsidies waarmee bewoners zelf kunnen isoleren. Bij individueel isoleren kunnen bewoners met de middelen van de SpUk Lokale Aanpak Isolatie en Energiearmoede meerdere subsidies of regelingen tegelijk  gebruiken. Het is voor gemeenten aan te raden om inwoners hierover te informeren en te begeleiden bij de aanvraag.

• Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing voor woningeigenaren (ISDE)
• Subsidieregeling Verduurzaming en Onderhoud Huurwoningen (SVOH)
• Subsidieregeling Verduurzaming voor Verenigingen van Eigenaars (SVVE)
• Financiering door het Warmtefonds

Eigen isolatieaanpak vormgeven

Bij het vormgeven van een isolatieaanpak is het verder goed om in ieder geval de volgende zaken te overwegen.

Doe-het-zelf

Niet iedereen kan of wil veel geld uitgeven aan het verduurzamen van de eigen woning. Doe-het-zelfisolatie kan een uitkomst bieden. Want als woningeigenaren relatief eenvoudige isolatiemaatregelen zelf uitvoeren, zijn zij gemiddeld 65% goedkoper uit. En lukt het toch om op korte termijn het energieverbruik omlaag te brengen. Gemeenten hebben binnen de Specifieke Uitkering Lokale Aanpak Isolatie (SpUk) verschillende mogelijkheden om doe-het-zelvers te ondersteunen.

Lees verder over het opzetten van een eigen doe-het-zelf aanpak.

Energiearmoede

Veel Nederlandse huishoudens leven in energiearmoede. Zij hebben een laag inkomen, wonen in een huis dat niet goed is geïsoleerd en hebben daardoor hoge energiekosten. De lokale aanpak is er om deze personen te ondersteunen bij het isoleren van hun koopwoning. Tevens hebben gemeenten in 2022 al in totaal 368,5 miljoen euro voor de bestrijding van energiearmoede als onderdeel van het Nationaal Isolatieprogramma. In maart 2023 stelde het kabinet 200 miljoen euro extra beschikbaar om energiearmoede tegen te gaan door energiefixteams in te zetten. Het wordt aangemoedigd om deze middelen ook in te zetten als onderdeel van een integraal isolatieplan.

Lees verder over het aanpakken van Energiearmoede in jouw gemeente.

Natuurvriendelijk isoleren

Bij het toepassen van isolatiemaatregelen moet rekening worden gehouden met bijvoorbeeld huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen in spouwen of op andere plekken in woningen. In mei 2024 hebben de ministeries van BZK (nu: VRO) en LNV, het IPO, de provincies en de VNG afspraken gemaakt over de landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren (NVI).

Lees meer over de landelijke aanpak NVI en bekijk de antwoorden op veelgestelde vragen.

Contingentenaanpak

Een programmatische aanpak door gemeenten en corporaties biedt kansen voor vraagbundeling en opschaling van het aanbod. De markt uitdagen en ondersteunen om dit aanbod te ontwikkelen en actieve matchmaking te realiseren is onderdeel van het programma Verbouwstromen dat met dit specifieke doel is opgezet.

Lees meer over deze mogelijkheden op verbouwstromen.nu.

Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW)

Het NPLW ondersteunt gemeenten in hun regierol om alle woningen en andere gebouwen aardgasvrij te maken waarbij goede isolatie en ventilatie een essentieel onderdeel is. Het NPLW doet dit door kennis en ervaring te delen, hulpmiddelen te ontwikkelen, belemmeringen te signaleren en oplossingen te stimuleren en samenwerking met partners te bevorderen.

Lees meer over het NPLW.

Aanbesteden en Opdrachtgeverschap

Om producten en diensten als maatregel in te zetten, moet de gemeente deze aanbesteden. Een efficiënte aanbestedingsvorm zorgt ervoor dat de gemeente de producten en diensten snel tot haar beschikking heeft, en dus eerder met de aanpak aan de slag kan. De keuze van een aanbestedingsvorm is vaak afhankelijk van de hoogte van het geschatte bedrag van dienst of product(en) dat je wilt aanbesteden. Deze richtlijnen zijn opgenomen in het inkoopbeleid van de gemeente. Over het algemeen duurt een aanbestedingsproces langer wanneer het geschatte bedrag hoger is. Hierdoor kan aanbesteden met percelen (efficiënt op de korte termijn) of raamcontracten (efficiënt op de lange termijn) in sommige gevallen de doorlooptijd verminderen. Kijk op http://www.pianoo.nl/nl/inkoopproces voor meer informatie over het inkoopproces en de verschillende aanbestedingsvormen.

WOZ vaststellen 

Een voorwaarde in de regeling lokale aanpak is dat ten minste 80% van de slecht geïsoleerde woningen waarbij de gemeente energiebesparende isolatiemaatregelen toepast, een lage WOZ-waarde heeft. Om hier zo gericht mogelijk op te kunnen inzetten kun je als gemeente gebruik maken van de WOZ-waarde op postcode 6 niveau op de website van het CBS. Hiermee kan goed in beeld worden gebracht waar de woningen zitten met lagere WOZ-waarden.

Om het raadplegen van de WOZ-waarden op adresniveau in de Landelijke Voorziening WOZ mogelijk te maken, is een wijziging van het Uitvoeringsbesluit kostenverrekening en gegevensuitwisseling Wet waardering onroerende zaken in voorbereiding. Deze wijziging zal gemeenten helpen bij een efficiënte uitvoering van de lokale aanpak. Gemeenten kunnen hiermee de benodigde gegevens ook in bulk opvragen. Naar verwachting zal de wijziging eind 2024 in werking treden. Bij de verantwoording van de lokale aanpak isolatie in 2025 kan dan dus gebruik gemaakt worden de WOZ-gegevens uit de Landelijke voorziening.

Gemeente als opdrachtgever

Een gemeente kan haar inwoners volledig ontzorgen door de opdracht voor isolatiemaatregelen zelf uit te zetten. Dan hoeft de woningeigenaar niet zelf een subsidietraject door, offertes aan te vragen en een aanbieder te vinden. In plaats daarvan komt de gemeente samen met het isolatiebedrijf langs. Er kunnen zich hierbij enkele juridische vraagstukken voordoen waar op deze pagina meer informatie is te vinden. 

Sinds 1 februari 2024 kan een gemeente de ISDE subsidie aanvragen én ontvangen namens de woningeigenaar. Zo kunnen gemeenten inwoners verder ontzorgen bij het verduurzamen van hun woning. De voorwaarden staan in de handreiking voor gemeenten. Eén van de voorwaarden is dat de gemeente een overeenkomst met de woningeigenaar sluit. De overeenkomst die de gemeente Arnhem hiervoor opstelde is beschikbaar als inspiratiedocument. Meer informatie te vinden op de website van RVO. 

Handleidingen en materialen

Op deze pagina staan verordeningen, handleidingen en formulieren die handig zijn bij de uitvoering van het beleid van het Nationaal Isolatieprogramma.

• De Vereniging Nederlandse Gemeenten werkt aan een standaard isolatiesubsidieverordening voor het vormgeven van een isolatieaanpak. De verordening  wordt zo snel mogelijk beschikbaar gesteld. Tot die tijd  is er de algemene modelsubsidieverordening van de VNG, die niet gespecificeerd is op isolatie.

• Bekijk de communicatietoolkit van Milieu Centraal of kijk op verbeterjehuis.nl voor informatie en materialen die ingezet kunnen worden om richting inwoners te communiceren over de voordelen van een goed geïsoleerd huis. Of bekijk de visuals 'Hoe betaal ik het'. 

• In deze toolkit komt nog een overzicht van alle landelijke campagnes over klimaat, isolatie en duurzaamheid. Je kunt daar als gemeente op aansluiten door je eigen informatie te maken zodat de boodschap verder verspreid wordt. Kijk ook op het Landelijk Communicatie Netwerk Klimaat voor meer tips over het communiceren over duurzaamheid.

Praktijkverhalen

Subsidies, leningen, initiatieven, handige tips: ter inspiratie vertellen diverse gemeenten over hoe zij het hebben aangepakt. Op deze manier kunnen gemeenten van elkaar leren.